diff options
Diffstat (limited to 'u/ub')
| -rw-r--r-- | u/ub/ulus-baker-kant-in-felsefesi-ucuruma-temel-atmaktir.muse | 423 |
1 files changed, 249 insertions, 174 deletions
diff --git a/u/ub/ulus-baker-kant-in-felsefesi-ucuruma-temel-atmaktir.muse b/u/ub/ulus-baker-kant-in-felsefesi-ucuruma-temel-atmaktir.muse index ba71c7c..4e92773 100644 --- a/u/ub/ulus-baker-kant-in-felsefesi-ucuruma-temel-atmaktir.muse +++ b/u/ub/ulus-baker-kant-in-felsefesi-ucuruma-temel-atmaktir.muse @@ -1,174 +1,249 @@ -<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01 Transitional//EN"> -<!-- saved from url=(0074)https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=21,203,0,0,1,0.html --> -<html><head><meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=windows-1254"> -<title>K�rotonomedya | ulus baker | Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r</title> - -<script src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/frontend.js.indir" type="text/javascript"></script> -<link rel="stylesheet" type="text/css" href="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/frontend.css"> - - -</head> - -<body text="#000000" link="#00FF00" vlink="#CC0000" alink="#FF0000" style="margin:0px 0px 0px 0px;"> -<table border="0" cellspacing="0" cellpadding="0" width="900" bgcolor="#FFFFFF" align="center"> -<tbody><tr> -<td colspan="3" style="height:60px;" bgcolor="#FFFFFF"><table width="850" height="100%" border="0" cellpadding="0"> - <tbody><tr> - <td width="374" align="left"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96gundem.html"><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/logo_01.gif" alt="" border="0"></a></td> - <td width="354" align="right"><a href="http://www.birgun.net/politics_index.php?news_code=1284293626&year=2010&month=09&day=12" target="_blank"><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/kor_5.gif" alt=""></a></td> - </tr> - <tr><td colspan="2"><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/nav_alt.png" width="851px" height="10"></td> - </tr> - <tr align="left"> - <td width="300"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96index.html">k�rotonomedya</a> <span class="breadcrumb_spacer">></span> <a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96tr.html">t�rk�e</a> <span class="breadcrumb_spacer">></span> ulus baker</td> - </tr> -</tbody></table></td> -</tr> -<tr> -<td colspan="3" style="height:30px;" bgcolor="#FFFFFF"><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/leer.gif" width="1" height="30" alt=""></td> -</tr> -<tr> -<td valign="top" width="200" bgcolor="#FFFFFF"><table width="100%" border="0" cellspacing="5" cellpadding="0"> - <tbody><tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96gundem.html">g�ndem</a></span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96lecume_des_jours.html">l'�cume des jours</a></span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96on_the_common.html">on the common</a></span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96ulusun_ardindan.html">ulus'un ard�ndan </a></span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96ulus_baker.html">ulus baker yaz�lar� </a></span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96theoria.html">theoria</a></span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96otonomi.html">otonomi</a></span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96spinozism.html">spinozism</a></span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96vertoviana.html">vertoviana</a></span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96chiapas.html">chiapas</a></span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96pdf.html">pdf ar�ivi</a></span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right" class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96yakinliklar.html">yak�nl�klar</a></div></td> - <td bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96hakkimizda.html">hakk�m�zda</a><br> - - </span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96yenilikler.html">yenilikler </a></span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=5,8,0,0,1,0.html">harita metot</a><br> - - </span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> -<tr height="10"><td> </td></tr> -<tr> <td width="375" align="left"><form action="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=5,9,0,0,1,0.html" method="post"> -<input type="text" name="search_input_field" size="20" maxlength="250" value="" style="font: -normal 11px/11px sans-serif; border: solid 1px #000; -background: #fff; padding: 2px; color: #000;"> -<input type="submit" value="Arama" style="font-size:10px;"> -</form></td></tr> - </tbody></table></td> -<td valign="top" width="20" bgcolor="#FFFFFF"><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/leer.gif" width="20" height="1" alt=""></td> -<td valign="top" width="730" bgcolor="#FFFFFF"><a name="jump203"></a><h1>Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r</h1><h3>Ulus Baker</h3><p>( <em>Hayvan Dergisi </em>, Cilt:6, Say�: 42, Sayfa: 64�66) </p> -<p><em>Ak�ll� olun! </em></p> -<p>Kant, akl� ak�ldan ba�ka yarg�layacak bir otoriteye inanmaz. Bu a��dan kendinden �nceki felsefeyi belli bir noktadan sonra dogmatik bulmaya ba�lar. </p> -<p>Hume i�in �Beni dogmatik uykumdan uyand�rd�,� der. Onunla hesapla��rken, akl�n bitti�i yerde do�aya ba�vurmaz. Deleuze'�n dedi�i gibi: "Kant'�n b�t�n felsefesi yarg�lama �zerine." Her tarafa mahkemeler kuruyor. </p> -<p><em>Devlet filozofu de�il </em></p> -<p>Kant'�n ba�vurdu�u ayr�cal�kl� bir kurum varsa, bu Hegel'in yapt��� gibi devlet de�il, �niversite ya da antik felsefenin otoriteleri de de�il, kendi kendini yarg�layacak olan ak�l. </p> -<p> </p> -<p><em>Akl�n kategorileri </em></p> -<p>Kant i�in kartezyen anlamda bir cogito var. Descartes ortaya ��k�p, ben d���nen bir �eyim dedi�i andan itibaren, d���nce insan faaliyeti olarak alg�lanmaya ba�l�yor. Platon'da oldu�u gibi idealar�n bizdeki yans�mas� de�il. Biz onlar� d���n�yoruz, biz d���nd���m�z i�in onlar var. �D���n�yorum� ���l��� bizi insan haline getiriyor; dolay�s�yla "engellenebilir ve hataya da d��ebiliriz" g�r��� var bu d���ncenin ard�nda. </p> -<p>Descartes, bilincin yan�lsamalar�n� a�maya �al��an bir felsefe kurmaya �al���yor ama Kant, kartezyen tarz� yekpare bir yeti olmad��� gerek�esiyle sorguluyor. Ona g�re, akl�n yetilerinden ayr� olarak zihnin de yetileri var. Birincisi, bilme. �kincisi, arzulama. ���nc�s� ise, haz ve ac� duyma yetimiz. </p> -<p> </p> -<p><em>Bilme ve arzulama yetisi </em></p> -<p>�znedeki, nesneye dair tasar�m, nesneyle uygunluk ili�kisi i�indeyse, bilme yetimiz doyar. Yani d���nd���m�z �ey nesneye tekab�l edecek. Bu tekab�l, aposteriori (deneyimle elde edilen bilgi) olabilir. �rne�in, g�l�n k�rm�z� olmas�. Ya da apriori olabilir. (deneye uygulanabilir ama ondan ba��ms�z olan bilgi.) �rne�in, bir do�runun iki nokta aras�ndaki en k�sa mesafe olmas�. </p> -<p>Arzulama yetisi, orada da bir sentez var. Bilme yetimizde, bir �eyi bilirken ilgimiz, o �eye dair tasar�m�m�z�n nesnesiyle uygunluk ili�kisi i�inde oldu�unda, bununla yetiniriz. Ama bir �eyi arzulad���m�zda o �eyin bize g�r�nd��� haliyle, onu bildi�imiz haliyle yetinemeyiz. �eyin kendisini isteriz. Yani �ok basit asl�nda. Bir �eyi arzulad���m zaman, onun ne oldu�unu bilmek bana yetmez. G�l�n k�rm�z� oldu�unu bilmek ba�ka bir �eydir; g�l�n kendisini istemek ba�ka. </p> -<p><em>�yilik tepeden inmez </em></p> -<p>Kant'a kadar ahlak ��retileri genellikle: ��yi nedir� diye sorarlard�. Yani �nce iyi olan idean�n varl��� kabul edilir, ard�ndan ona uygun kurallar ve yasalar bu iyiden t�retilerek form�le edilirdi. Herkes buna uymaya davet edilir, oradan da buyruklar olu�urdu. Bunu k�h anadan babadan, k�h toplumsal ko�ullardan, geleneklerden, ya da Descartes'a g�re herkese e�it olarak da��t�lm�� sa�duyudan ��renirdik. </p> -<p>Kant bunu tersine �evirdi. Bize dedi ki; iyi, yasan�n iyi dedi�inden ibarettir. Yani yasay� �ncelik olarak al�yor. Deneyden ba��ms�z bir yasan�n nas�l m�mk�n olaca��, Kant'�n ahlak metafizi�inde sordu�u bu. </p> -<p>�yi yasa, b�t�n �znelere uygulanabilir oland�r. Bir �zneyi kald�r�p ba�kas�n� yerine koydu�unuzda de�i�meden kalabilen ve bir de�i�ikli�e u�rarsa darmada��n olan bir yasad�r. O buna kategorik uyum diyor. </p> -<p>Yani yasan�n i�i bo� olmal�. Yasa �unu yapmal�s�n derken, �unu k�sm� bo� olmal�. �rne�in h�rs�zl���n bir cezas� olur ama o cezan�n niteli�i toplumdan topluma de�i�ir. Kant i�in �nemli olan, h�rs�zl��a verilen ceza de�il, insan akl�n�n d�nyan�n her yerinde h�rs�zl��� ceza hukukunun konusu yapmas�d�r. Yasadan ba��ms�z bir iyi yok. �dev i�in �dev diyor bir bak�ma. </p> -<p><em>U�uruma temel atmak </em></p> -<p>Kant'�n felsefesi, t�m�yle bo�lukta kurulmu�, temelleri dipsiz bir u�uruma at�lm�� dev bir bina tasar�m� gibi. B�t�n metafizik sorular�n cevab�n� verece�im iddias� b�yle bir temel zaten. </p> -<p>Ne kadar temellendirilse de u�urumdaki bir �ey d��er. Ayn� zamanda u�urumda olma halinin de sezili�ini de vermeye �al���yor Kant. O da bunun estetik felsefesinde ortaya ��k�yor. </p> -<p> </p> -<p><em>�Habemus enim ideam veram� </em></p> -<p>Kant'�n en �ok ele�tirdi�i d���n�r kendisinden �nceki Alman filozofu Leibniz. Leibniz'e dek fikirler kendi i�lerinde kapsay�c� ve yeterlidir. Yani analitik olarak i�ler, sonsuzca analiz edilebilir. Fikirler, fikirler arac�l���yla birbirlerine ba�lanarak, kendi d��lar�na ��kma ihtiyac� hissetmeden, d�nyay� a��klayabilirler. </p> -<p>Spinoza'n�n dedi�i gibi: �Habemus enim ideam veram.� �Bende do�ru bir fikir var ki, d���n�yorum.� Zaten do�ru bir fikir olmasa hi�bir anlam� kalmaz d���ncenin. Dolay�s�yla do�ru bir fikirden, do�ru fikirler �retilebilir. </p> -<p>Kant kendinden �nceki felsefenin bu fikir zincirlemesine �nemli bir �erh d��er. </p> -<p> </p> -<p><em>A'n�n A'ya e�it olmas� Kant i�in �nemli de�ildir </em></p> -<p>Leibniz, fikirler zincirlemesi i�inde d�nyay� kurup, analiz edebilece�ini d���n�yordu. Kant i�in, A=A �nemli de�ildir. Leibniz i�in �nemlidir, bu �zde�lik hi�bir �ey vermezse kesinli�i verir. </p> -<p>Bat� d���ncesi i�inde, �do�ru'dan �ok, �kesinlik' sevilir. Freud'a kadar bu b�yle gider. ���inde bulundu�umuz durum k�t�d�r' gibi bir kesinlik, �bu durumu ��yle d�zeltiriz' demekten daha �ok ra�bet g�rm��t�r. </p> -<p>Kant bize diyor ki, fikirler kendi ba�lar�na, kendi i�lerinde hi�bir �ey de�ildirler. E�er zamansal ve mekansal belirlenimlere sahip k�l�nmazlarsa. Yani kendi d��lar�na ��k�p, mekansal ve zamansal koordinatlar kazanmazlarsa bir �ey ifade etmezler. Esas vurgulanmas� gereken bu. </p> -<p>�rne�in, Ayd�nlanma d�neminin �ok geni� bir fikriyat� var. Ama Ayd�nlanma kendi kurumlar�nda mekansal ve zamansal kategorilere kavu�mad�k�a bir hi�tir. Fikir diye bir �ey yok ortada. Yani Rousseau'nun �tiraflar'� yazmas� o kadar da m�him de�il, m�him olan o d���ncelerin kurumla�mas� Kant'a g�re. Mekan ile zaman d���ncenin ko�ullar�d�r. Kategorileri de�il. </p> -<p><em>Kurumlar ele�tirisi </em></p> -<p>Foucault'da Kant�� bir taraf vard�r diye bir varsay�m ortaya atsak; ��nk� o da bir t�r kurumlar ele�tirisi yapmak istiyordu. Ama onunki kurumlara i�kin olan bir ele�tiriydi. Mesele, kurumlar�n kendisinin ta��d��� ele�tirinin ke�fiydi. </p> -<p>Kant'ta hi�bir zaman hi�bir kurum ele�tiri d��� tutulamaz. Kendi tapt��� hukuk da dahil. </p> -<p>Osmanl�'dan g�n�m�ze bir s�r� kurumu Bat�dan ithal etti�imiz do�ru. Ama bunlara i�kin olan ele�tiriyi, bunlar� s�n�rland�racak ele�tirel formasyonu ithal etmedik�e kurumlar canavarla��r. Kurum kendi ele�tirisini i�inde ta��r. Bunu yapmas�n�n nedeni Foucault'nun dedi�i gibi s�rekli reform ihtiyac�. Kurumlar� zaten bizzat bu reform isten�leri �ekillendiriyor. </p> -<p>Kant'�n dedi�i de bunun temelini olu�turan durum. Kurumlarla ele�tiri ayn� andad�r. Yani reform istenci ba�lam�nda Foucaultcu ele�tiri, kurumdan �nce gelmez. Kant'a g�re felsefenin i�i, bu kurumlar�n ele�tirisi. Ama felsefenin bu kurumlara i�kinli�i bilinmesi gereken bir �ey. Yani y�k�c� bir ele�tiri de�il bu. Kant'taki ele�tiri kurumu sa�lamla�t�rmaya y�nelik, bu a��dan Foucault'daki y�k�c�l�k yok. </p> -<p><em>Kant'la hesapla�anlar </em></p> -<p>Yak�n d�nemde Kant'la hesapla�anlar Habermas ve Jean-Luc Nancy. �u an Kant'�n d�neminde tahayy�l edebilece�imiz kurumlardan �ok farkl� kurumlar devreye girmeye ba�lad�. Kant i�in apa��k olan kurumlar art�k �yle de�il. Burada Kant kar��t� bir nokta bulmak yerine, bu kurumlar�n i�inde Kant�� ele�tiriyi yeniden sokma gayreti var. </p> -<p> </p> -<p><em>�ematik hayaller </em></p> -<p>Kant��l�kta kurumlar�n yetilere tekab�l etmesi gerekiyor. �lk yetiler zihnin yetileri, ikinci bir grup yeti var ki, bunlar ilk yetileri organize eden ve yarg�layan bir ba�ka d�nya olu�turuyorlar. A�k�n �zneye dair. Yani hayal etme g�c�, anlama yetisini organize edecek. Hayal etme g�c�n�n �retti�i �ey bir imaj de�il, �emad�r. </p> -<p>�rne�in bir daire resmi, imajd�r. Hayal etme g�c� dairenin tarifini �retir. Daire �zerinde �� nokta al�n ve onlar� birbirine ba�lay�n; b�ylece e�kenar bir ��gen ortaya ��kar, i�te bu bir �emad�r ��nk� ��genin tarifini yap�yorum. Kant i�in her �eyin �emas� var. Bir �eyi hayal etmek demek, onun �emas�n� �retmek demek. </p> -<p><em>Tanr� ve �zg�rl�k </em></p> -<p>Kant'ta bir bilme meselesi de�ildir Tanr�. Varl��� ya da yoklu�u problem de�ildir. Ama ihtiya� duyulan, arzulanmas� gerekendir. Marx da o y�zden "Utanga� tanr�tan�maz," diyor Kant i�in. </p> -<p>Kant'a g�re Tanr�, ancak akl�n var etti�i, onun arac�l���yla d���n�lebilen bir �ey. Ak�l bunu arzulama yetisinde temel al�r. Ayn� �ekilde �zg�rl��� de. �zg�r de�ilsen, ahlak yoktur. Ya da ahlakl� olma halinin �st formu mutlak de�ilse, ahlakl� olunmaz. Ya da anadan babadan g�r�lenle, tepeden inen yasalarla ahlakl� olmak m�mk�n de�ildir. </p> -<p>Kant'ta do�adaki her �eyin bir �emas� vard�r, ama �zg�rl�k ya da Tanr� do�ada g�r�lemedi�ine g�re �emala�t�r�lamaz. Bu kavramlar i�i bo� olarak gelir ve sonra doldurulur. </p> -<p>Ak�l her �eyi yarg�layamaz. Ak�l bilme g�c�nde otoriteyi kavramlar�n d�nyas�na terk etmek zorundad�r. </p> -<p>"Ak�l bilme �ncesinde, yarg�y� kavrama g�c�n�n kategorilerine b�rakmazsa bo�lu�a d��er," diyor. �rne�in Tanr� bir idedir, Tanr�y� hayal edilebilir bir �ey gibi d���n�p �emas�n� ��karmaya �al��mak, g�nahkarl��a girer. Tanr� hayal edilebilir bir �ey de�il, ayn� �ekilde �zg�rl�k de. Bunlar kavrama g�c�n�n konusu de�ildir Kant'a g�re. Yani zaman da bir bilinebilirlik nesnesi de�ildir, zaman bilinebilir her �eyin ko�uludur, arzulanabilir her �eyin ko�uludur. Bunu anlayabiliyorsan, Kant'� anlam��s�n demektir. </p></td> -</tr> -<tr> -<td colspan="3" style="height:30px;" bgcolor="#FFFFFF"><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/leer.gif" width="1" height="30" alt=""></td> -</tr> -<tr> -<td colspan="3" style="height:20px;" bgcolor="#FFFFFF"><table width="900" height="100%" border="0" cellpadding="0"> -<tbody><tr><td colspan="2"> - <img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/nav_alt.png" width="851px" height="10"> - </td></tr> - <tr> - <td width="424"> - </td> - <td width="425"><table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0"><tbody><tr><td><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/navbar.gif" alt=""></td><td> <a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=5,9,0,0,1,0.html" title="arama">arama</a> </td><td><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/navbar.gif" alt=""></td><td> <a href="https://www.korotonomedya.net/kor/rss.php%EF%B9%96all.rss" target="_blank">rss-feed</a> </td><td><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/navbar.gif" alt=""></td><td> <a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=0,5,0,0,1,0.html" title="bize yaz�n">bize yaz�n</a> </td><td><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/navbar.gif" alt=""></td><td> <a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=5,8,0,0,1,0.html" title="site haritas�">harita metot</a> </td><td><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/navbar.gif" alt=""></td><td> <a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96en.html">ENGLISH</a> </td></tr></tbody></table></td> - </tr> - </tbody></table></td> -</tr> -</tbody></table> - -</body></html>
\ No newline at end of file +#title Kant’ın Felsefesi Uçuruma Temel Atmaktır +#author Ulus Baker +#date 1998 +#lang tr +#pubdate 2024-01-30T20:04:03 +#topics post yapısalcılık, eleştiri, kültür + +Körotonomedya | ulus baker | Kant’ın Felsefesi Uçuruma Temel Atmaktır + + + + [[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96gundem.html][]] | [[http://www.birgun.net/politics_index.php?news_code=1284293626&year=2010&month=09&day=12][]] | + | + [[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96index.html][körotonomedya]] > [[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96tr.html][türkçe]] > ulus baker | + +| + | + + + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96gundem.html][gündem]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96lecume_des_jours.html][l'écume des jours]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96on_the_common.html][on the common]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96ulusun_ardindan.html][ulus'un ardından ]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96ulus_baker.html][ulus baker yazıları ]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96theoria.html][theoria]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96otonomi.html][otonomi]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96spinozism.html][spinozism]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96vertoviana.html][vertoviana]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96chiapas.html][chiapas]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96pdf.html][pdf arşivi]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96yakinliklar.html][yakınlıklar]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96hakkimizda.html][hakkımızda]] +<br> +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96yenilikler.html][yenilikler ]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=5,8,0,0,1,0.html][harita metot]] +<br> +</right> + +| | + | + | + +| | +* Kant’ın Felsefesi Uçuruma Temel Atmaktır + +** Ulus Baker + +( <em>Hayvan Dergisi</em> , Cilt:6, Sayı: 42, Sayfa: 64–66) + +<em>Akıllı olun!</em> + +Kant, aklı akıldan başka yargılayacak bir otoriteye inanmaz. Bu açıdan kendinden önceki felsefeyi belli bir noktadan sonra dogmatik bulmaya başlar. + +Hume için “Beni dogmatik uykumdan uyandırdı,” der. Onunla hesaplaşırken, aklın bittiği yerde doğaya başvurmaz. Deleuze'ün dediği gibi: "Kant'ın bütün felsefesi yargılama üzerine." Her tarafa mahkemeler kuruyor. + +<em>Devlet filozofu değil</em> + +Kant'ın başvurduğu ayrıcalıklı bir kurum varsa, bu Hegel'in yaptığı gibi devlet değil, üniversite ya da antik felsefenin otoriteleri de değil, kendi kendini yargılayacak olan akıl. + +<br> + +<em>Aklın kategorileri</em> + +Kant için kartezyen anlamda bir cogito var. Descartes ortaya çıkıp, ben düşünen bir şeyim dediği andan itibaren, düşünce insan faaliyeti olarak algılanmaya başlıyor. Platon'da olduğu gibi ideaların bizdeki yansıması değil. Biz onları düşünüyoruz, biz düşündüğümüz için onlar var. “Düşünüyorum” çığlığı bizi insan haline getiriyor; dolayısıyla "engellenebilir ve hataya da düşebiliriz" görüşü var bu düşüncenin ardında. + +Descartes, bilincin yanılsamalarını aşmaya çalışan bir felsefe kurmaya çalışıyor ama Kant, kartezyen tarzı yekpare bir yeti olmadığı gerekçesiyle sorguluyor. Ona göre, aklın yetilerinden ayrı olarak zihnin de yetileri var. Birincisi, bilme. İkincisi, arzulama. Üçüncüsü ise, haz ve acı duyma yetimiz. + +<br> + +<em>Bilme ve arzulama yetisi</em> + +Öznedeki, nesneye dair tasarım, nesneyle uygunluk ilişkisi içindeyse, bilme yetimiz doyar. Yani düşündüğümüz şey nesneye tekabül edecek. Bu tekabül, aposteriori (deneyimle elde edilen bilgi) olabilir. Örneğin, gülün kırmızı olması. Ya da apriori olabilir. (deneye uygulanabilir ama ondan bağımsız olan bilgi.) Örneğin, bir doğrunun iki nokta arasındaki en kısa mesafe olması. + +Arzulama yetisi, orada da bir sentez var. Bilme yetimizde, bir şeyi bilirken ilgimiz, o şeye dair tasarımımızın nesnesiyle uygunluk ilişkisi içinde olduğunda, bununla yetiniriz. Ama bir şeyi arzuladığımızda o şeyin bize göründüğü haliyle, onu bildiğimiz haliyle yetinemeyiz. Şeyin kendisini isteriz. Yani çok basit aslında. Bir şeyi arzuladığım zaman, onun ne olduğunu bilmek bana yetmez. Gülün kırmızı olduğunu bilmek başka bir şeydir; gülün kendisini istemek başka. + +<em>İyilik tepeden inmez</em> + +Kant'a kadar ahlak öğretileri genellikle: “İyi nedir” diye sorarlardı. Yani önce iyi olan ideanın varlığı kabul edilir, ardından ona uygun kurallar ve yasalar bu iyiden türetilerek formüle edilirdi. Herkes buna uymaya davet edilir, oradan da buyruklar oluşurdu. Bunu kâh anadan babadan, kâh toplumsal koşullardan, geleneklerden, ya da Descartes'a göre herkese eşit olarak dağıtılmış sağduyudan öğrenirdik. + +Kant bunu tersine çevirdi. Bize dedi ki; iyi, yasanın iyi dediğinden ibarettir. Yani yasayı öncelik olarak alıyor. Deneyden bağımsız bir yasanın nasıl mümkün olacağı, Kant'ın ahlak metafiziğinde sorduğu bu. + +İyi yasa, bütün öznelere uygulanabilir olandır. Bir özneyi kaldırıp başkasını yerine koyduğunuzda değişmeden kalabilen ve bir değişikliğe uğrarsa darmadağın olan bir yasadır. O buna kategorik uyum diyor. + +Yani yasanın içi boş olmalı. Yasa şunu yapmalısın derken, şunu kısmı boş olmalı. Örneğin hırsızlığın bir cezası olur ama o cezanın niteliği toplumdan topluma değişir. Kant için önemli olan, hırsızlığa verilen ceza değil, insan aklının dünyanın her yerinde hırsızlığı ceza hukukunun konusu yapmasıdır. Yasadan bağımsız bir iyi yok. Ödev için ödev diyor bir bakıma. + +<em>Uçuruma temel atmak</em> + +Kant'ın felsefesi, tümüyle boşlukta kurulmuş, temelleri dipsiz bir uçuruma atılmış dev bir bina tasarımı gibi. Bütün metafizik soruların cevabını vereceğim iddiası böyle bir temel zaten. + +Ne kadar temellendirilse de uçurumdaki bir şey düşer. Aynı zamanda uçurumda olma halinin de sezilişini de vermeye çalışıyor Kant. O da bunun estetik felsefesinde ortaya çıkıyor. + +<br> + +<em>“Habemus enim ideam veram”</em> + +Kant'ın en çok eleştirdiği düşünür kendisinden önceki Alman filozofu Leibniz. Leibniz'e dek fikirler kendi içlerinde kapsayıcı ve yeterlidir. Yani analitik olarak işler, sonsuzca analiz edilebilir. Fikirler, fikirler aracılığıyla birbirlerine bağlanarak, kendi dışlarına çıkma ihtiyacı hissetmeden, dünyayı açıklayabilirler. + +Spinoza'nın dediği gibi: “Habemus enim ideam veram.” “Bende doğru bir fikir var ki, düşünüyorum.” Zaten doğru bir fikir olmasa hiçbir anlamı kalmaz düşüncenin. Dolayısıyla doğru bir fikirden, doğru fikirler üretilebilir. + +Kant kendinden önceki felsefenin bu fikir zincirlemesine önemli bir şerh düşer. + +<br> + +<em>A'nın A'ya eşit olması Kant için önemli değildir</em> + +Leibniz, fikirler zincirlemesi içinde dünyayı kurup, analiz edebileceğini düşünüyordu. Kant için, A=A önemli değildir. Leibniz için önemlidir, bu özdeşlik hiçbir şey vermezse kesinliği verir. + +Batı düşüncesi içinde, ‘doğru'dan çok, ‘kesinlik' sevilir. Freud'a kadar bu böyle gider. ‘İçinde bulunduğumuz durum kötüdür' gibi bir kesinlik, ‘bu durumu şöyle düzeltiriz' demekten daha çok rağbet görmüştür. + +Kant bize diyor ki, fikirler kendi başlarına, kendi içlerinde hiçbir şey değildirler. Eğer zamansal ve mekansal belirlenimlere sahip kılınmazlarsa. Yani kendi dışlarına çıkıp, mekansal ve zamansal koordinatlar kazanmazlarsa bir şey ifade etmezler. Esas vurgulanması gereken bu. + +Örneğin, Aydınlanma döneminin çok geniş bir fikriyatı var. Ama Aydınlanma kendi kurumlarında mekansal ve zamansal kategorilere kavuşmadıkça bir hiçtir. Fikir diye bir şey yok ortada. Yani Rousseau'nun İtiraflar'ı yazması o kadar da mühim değil, mühim olan o düşüncelerin kurumlaşması Kant'a göre. Mekan ile zaman düşüncenin koşullarıdır. Kategorileri değil. + +<em>Kurumlar eleştirisi</em> + +Foucault'da Kantçı bir taraf vardır diye bir varsayım ortaya atsak; çünkü o da bir tür kurumlar eleştirisi yapmak istiyordu. Ama onunki kurumlara içkin olan bir eleştiriydi. Mesele, kurumların kendisinin taşıdığı eleştirinin keşfiydi. + +Kant'ta hiçbir zaman hiçbir kurum eleştiri dışı tutulamaz. Kendi taptığı hukuk da dahil. + +Osmanlı'dan günümüze bir sürü kurumu Batıdan ithal ettiğimiz doğru. Ama bunlara içkin olan eleştiriyi, bunları sınırlandıracak eleştirel formasyonu ithal etmedikçe kurumlar canavarlaşır. Kurum kendi eleştirisini içinde taşır. Bunu yapmasının nedeni Foucault'nun dediği gibi sürekli reform ihtiyacı. Kurumları zaten bizzat bu reform istençleri şekillendiriyor. + +Kant'ın dediği de bunun temelini oluşturan durum. Kurumlarla eleştiri aynı andadır. Yani reform istenci bağlamında Foucaultcu eleştiri, kurumdan önce gelmez. Kant'a göre felsefenin işi, bu kurumların eleştirisi. Ama felsefenin bu kurumlara içkinliği bilinmesi gereken bir şey. Yani yıkıcı bir eleştiri değil bu. Kant'taki eleştiri kurumu sağlamlaştırmaya yönelik, bu açıdan Foucault'daki yıkıcılık yok. + +<em>Kant'la hesaplaşanlar</em> + +Yakın dönemde Kant'la hesaplaşanlar Habermas ve Jean-Luc Nancy. Şu an Kant'ın döneminde tahayyül edebileceğimiz kurumlardan çok farklı kurumlar devreye girmeye başladı. Kant için apaçık olan kurumlar artık öyle değil. Burada Kant karşıtı bir nokta bulmak yerine, bu kurumların içinde Kantçı eleştiriyi yeniden sokma gayreti var. + +<br> + +<em>Şematik hayaller</em> + +Kantçılıkta kurumların yetilere tekabül etmesi gerekiyor. İlk yetiler zihnin yetileri, ikinci bir grup yeti var ki, bunlar ilk yetileri organize eden ve yargılayan bir başka dünya oluşturuyorlar. Aşkın özneye dair. Yani hayal etme gücü, anlama yetisini organize edecek. Hayal etme gücünün ürettiği şey bir imaj değil, şemadır. + +Örneğin bir daire resmi, imajdır. Hayal etme gücü dairenin tarifini üretir. Daire üzerinde üç nokta alın ve onları birbirine bağlayın; böylece eşkenar bir üçgen ortaya çıkar, işte bu bir şemadır çünkü üçgenin tarifini yapıyorum. Kant için her şeyin şeması var. Bir şeyi hayal etmek demek, onun şemasını üretmek demek. + +<em>Tanrı ve özgürlük</em> + +Kant'ta bir bilme meselesi değildir Tanrı. Varlığı ya da yokluğu problem değildir. Ama ihtiyaç duyulan, arzulanması gerekendir. Marx da o yüzden "Utangaç tanrıtanımaz," diyor Kant için. + +Kant'a göre Tanrı, ancak aklın var ettiği, onun aracılığıyla düşünülebilen bir şey. Akıl bunu arzulama yetisinde temel alır. Aynı şekilde özgürlüğü de. Özgür değilsen, ahlak yoktur. Ya da ahlaklı olma halinin üst formu mutlak değilse, ahlaklı olunmaz. Ya da anadan babadan görülenle, tepeden inen yasalarla ahlaklı olmak mümkün değildir. + +Kant'ta doğadaki her şeyin bir şeması vardır, ama özgürlük ya da Tanrı doğada görülemediğine göre şemalaştırılamaz. Bu kavramlar içi boş olarak gelir ve sonra doldurulur. + +Akıl her şeyi yargılayamaz. Akıl bilme gücünde otoriteyi kavramların dünyasına terk etmek zorundadır. + +"Akıl bilme öncesinde, yargıyı kavrama gücünün kategorilerine bırakmazsa boşluğa düşer," diyor. Örneğin Tanrı bir idedir, Tanrıyı hayal edilebilir bir şey gibi düşünüp şemasını çıkarmaya çalışmak, günahkarlığa girer. Tanrı hayal edilebilir bir şey değil, aynı şekilde özgürlük de. Bunlar kavrama gücünün konusu değildir Kant'a göre. Yani zaman da bir bilinebilirlik nesnesi değildir, zaman bilinebilir her şeyin koşuludur, arzulanabilir her şeyin koşuludur. Bunu anlayabiliyorsan, Kant'ı anlamışsın demektir. + +| + | + + + | + | + + | [[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=5,9,0,0,1,0.html][arama]] | | [[https://www.korotonomedya.net/kor/rss.php%EF%B9%96all.rss][rss-feed]] | | [[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=0,5,0,0,1,0.html][bize yazın]] | | [[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=5,8,0,0,1,0.html][harita metot]] | | [[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96en.html][ENGLISH]] | + +| + +| + + + |