1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
|
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01 Transitional//EN">
<!-- saved from url=(0074)https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=21,203,0,0,1,0.html -->
<html><head><meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=windows-1254">
<title>K�rotonomedya | ulus baker | Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r</title>
<script src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/frontend.js.indir" type="text/javascript"></script>
<link rel="stylesheet" type="text/css" href="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/frontend.css">
</head>
<body text="#000000" link="#00FF00" vlink="#CC0000" alink="#FF0000" style="margin:0px 0px 0px 0px;">
<table border="0" cellspacing="0" cellpadding="0" width="900" bgcolor="#FFFFFF" align="center">
<tbody><tr>
<td colspan="3" style="height:60px;" bgcolor="#FFFFFF"><table width="850" height="100%" border="0" cellpadding="0">
<tbody><tr>
<td width="374" align="left"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96gundem.html"><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/logo_01.gif" alt="" border="0"></a></td>
<td width="354" align="right"><a href="http://www.birgun.net/politics_index.php?news_code=1284293626&year=2010&month=09&day=12" target="_blank"><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/kor_5.gif" alt=""></a></td>
</tr>
<tr><td colspan="2"><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/nav_alt.png" width="851px" height="10"></td>
</tr>
<tr align="left">
<td width="300"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96index.html">k�rotonomedya</a> <span class="breadcrumb_spacer">></span> <a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96tr.html">t�rk�e</a> <span class="breadcrumb_spacer">></span> ulus baker</td>
</tr>
</tbody></table></td>
</tr>
<tr>
<td colspan="3" style="height:30px;" bgcolor="#FFFFFF"><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/leer.gif" width="1" height="30" alt=""></td>
</tr>
<tr>
<td valign="top" width="200" bgcolor="#FFFFFF"><table width="100%" border="0" cellspacing="5" cellpadding="0">
<tbody><tr>
<td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96gundem.html">g�ndem</a></span></div></td>
<td width="1" bgcolor="#999999"> </td>
</tr>
<tr>
<td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96lecume_des_jours.html">l'�cume des jours</a></span></div></td>
<td width="1" bgcolor="#999999"> </td>
</tr>
<tr>
<td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96on_the_common.html">on the common</a></span></div></td>
<td width="1" bgcolor="#999999"> </td>
</tr>
<tr>
<td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96ulusun_ardindan.html">ulus'un ard�ndan </a></span></div></td>
<td width="1" bgcolor="#999999"> </td>
</tr>
<tr>
<td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96ulus_baker.html">ulus baker yaz�lar� </a></span></div></td>
<td width="1" bgcolor="#999999"> </td>
</tr>
<tr>
<td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96theoria.html">theoria</a></span></div></td>
<td width="1" bgcolor="#999999"> </td>
</tr>
<tr>
<td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96otonomi.html">otonomi</a></span></div></td>
<td width="1" bgcolor="#999999"> </td>
</tr>
<tr>
<td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96spinozism.html">spinozism</a></span></div></td>
<td width="1" bgcolor="#999999"> </td>
</tr>
<tr>
<td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96vertoviana.html">vertoviana</a></span></div></td>
<td width="1" bgcolor="#999999"> </td>
</tr>
<tr>
<td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96chiapas.html">chiapas</a></span></div></td>
<td width="1" bgcolor="#999999"> </td>
</tr>
<tr>
<td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96pdf.html">pdf ar�ivi</a></span></div></td>
<td width="1" bgcolor="#999999"> </td>
</tr>
<tr>
<td><div align="right" class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96yakinliklar.html">yak�nl�klar</a></div></td>
<td bgcolor="#999999"> </td>
</tr>
<tr>
<td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96hakkimizda.html">hakk�m�zda</a><br>
</span></div></td>
<td width="1" bgcolor="#999999"> </td>
</tr>
<tr>
<td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96yenilikler.html">yenilikler </a></span></div></td>
<td width="1" bgcolor="#999999"> </td>
</tr>
<tr>
<td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=5,8,0,0,1,0.html">harita metot</a><br>
</span></div></td>
<td width="1" bgcolor="#999999"> </td>
</tr>
<tr height="10"><td> </td></tr>
<tr> <td width="375" align="left"><form action="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=5,9,0,0,1,0.html" method="post">
<input type="text" name="search_input_field" size="20" maxlength="250" value="" style="font:
normal 11px/11px sans-serif; border: solid 1px #000;
background: #fff; padding: 2px; color: #000;">
<input type="submit" value="Arama" style="font-size:10px;">
</form></td></tr>
</tbody></table></td>
<td valign="top" width="20" bgcolor="#FFFFFF"><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/leer.gif" width="20" height="1" alt=""></td>
<td valign="top" width="730" bgcolor="#FFFFFF"><a name="jump203"></a><h1>Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r</h1><h3>Ulus Baker</h3><p>( <em>Hayvan Dergisi </em>, Cilt:6, Say�: 42, Sayfa: 64�66) </p>
<p><em>Ak�ll� olun! </em></p>
<p>Kant, akl� ak�ldan ba�ka yarg�layacak bir otoriteye inanmaz. Bu a��dan kendinden �nceki felsefeyi belli bir noktadan sonra dogmatik bulmaya ba�lar. </p>
<p>Hume i�in �Beni dogmatik uykumdan uyand�rd�,� der. Onunla hesapla��rken, akl�n bitti�i yerde do�aya ba�vurmaz. Deleuze'�n dedi�i gibi: "Kant'�n b�t�n felsefesi yarg�lama �zerine." Her tarafa mahkemeler kuruyor. </p>
<p><em>Devlet filozofu de�il </em></p>
<p>Kant'�n ba�vurdu�u ayr�cal�kl� bir kurum varsa, bu Hegel'in yapt��� gibi devlet de�il, �niversite ya da antik felsefenin otoriteleri de de�il, kendi kendini yarg�layacak olan ak�l. </p>
<p> </p>
<p><em>Akl�n kategorileri </em></p>
<p>Kant i�in kartezyen anlamda bir cogito var. Descartes ortaya ��k�p, ben d���nen bir �eyim dedi�i andan itibaren, d���nce insan faaliyeti olarak alg�lanmaya ba�l�yor. Platon'da oldu�u gibi idealar�n bizdeki yans�mas� de�il. Biz onlar� d���n�yoruz, biz d���nd���m�z i�in onlar var. �D���n�yorum� ���l��� bizi insan haline getiriyor; dolay�s�yla "engellenebilir ve hataya da d��ebiliriz" g�r��� var bu d���ncenin ard�nda. </p>
<p>Descartes, bilincin yan�lsamalar�n� a�maya �al��an bir felsefe kurmaya �al���yor ama Kant, kartezyen tarz� yekpare bir yeti olmad��� gerek�esiyle sorguluyor. Ona g�re, akl�n yetilerinden ayr� olarak zihnin de yetileri var. Birincisi, bilme. �kincisi, arzulama. ���nc�s� ise, haz ve ac� duyma yetimiz. </p>
<p> </p>
<p><em>Bilme ve arzulama yetisi </em></p>
<p>�znedeki, nesneye dair tasar�m, nesneyle uygunluk ili�kisi i�indeyse, bilme yetimiz doyar. Yani d���nd���m�z �ey nesneye tekab�l edecek. Bu tekab�l, aposteriori (deneyimle elde edilen bilgi) olabilir. �rne�in, g�l�n k�rm�z� olmas�. Ya da apriori olabilir. (deneye uygulanabilir ama ondan ba��ms�z olan bilgi.) �rne�in, bir do�runun iki nokta aras�ndaki en k�sa mesafe olmas�. </p>
<p>Arzulama yetisi, orada da bir sentez var. Bilme yetimizde, bir �eyi bilirken ilgimiz, o �eye dair tasar�m�m�z�n nesnesiyle uygunluk ili�kisi i�inde oldu�unda, bununla yetiniriz. Ama bir �eyi arzulad���m�zda o �eyin bize g�r�nd��� haliyle, onu bildi�imiz haliyle yetinemeyiz. �eyin kendisini isteriz. Yani �ok basit asl�nda. Bir �eyi arzulad���m zaman, onun ne oldu�unu bilmek bana yetmez. G�l�n k�rm�z� oldu�unu bilmek ba�ka bir �eydir; g�l�n kendisini istemek ba�ka. </p>
<p><em>�yilik tepeden inmez </em></p>
<p>Kant'a kadar ahlak ��retileri genellikle: ��yi nedir� diye sorarlard�. Yani �nce iyi olan idean�n varl��� kabul edilir, ard�ndan ona uygun kurallar ve yasalar bu iyiden t�retilerek form�le edilirdi. Herkes buna uymaya davet edilir, oradan da buyruklar olu�urdu. Bunu k�h anadan babadan, k�h toplumsal ko�ullardan, geleneklerden, ya da Descartes'a g�re herkese e�it olarak da��t�lm�� sa�duyudan ��renirdik. </p>
<p>Kant bunu tersine �evirdi. Bize dedi ki; iyi, yasan�n iyi dedi�inden ibarettir. Yani yasay� �ncelik olarak al�yor. Deneyden ba��ms�z bir yasan�n nas�l m�mk�n olaca��, Kant'�n ahlak metafizi�inde sordu�u bu. </p>
<p>�yi yasa, b�t�n �znelere uygulanabilir oland�r. Bir �zneyi kald�r�p ba�kas�n� yerine koydu�unuzda de�i�meden kalabilen ve bir de�i�ikli�e u�rarsa darmada��n olan bir yasad�r. O buna kategorik uyum diyor. </p>
<p>Yani yasan�n i�i bo� olmal�. Yasa �unu yapmal�s�n derken, �unu k�sm� bo� olmal�. �rne�in h�rs�zl���n bir cezas� olur ama o cezan�n niteli�i toplumdan topluma de�i�ir. Kant i�in �nemli olan, h�rs�zl��a verilen ceza de�il, insan akl�n�n d�nyan�n her yerinde h�rs�zl��� ceza hukukunun konusu yapmas�d�r. Yasadan ba��ms�z bir iyi yok. �dev i�in �dev diyor bir bak�ma. </p>
<p><em>U�uruma temel atmak </em></p>
<p>Kant'�n felsefesi, t�m�yle bo�lukta kurulmu�, temelleri dipsiz bir u�uruma at�lm�� dev bir bina tasar�m� gibi. B�t�n metafizik sorular�n cevab�n� verece�im iddias� b�yle bir temel zaten. </p>
<p>Ne kadar temellendirilse de u�urumdaki bir �ey d��er. Ayn� zamanda u�urumda olma halinin de sezili�ini de vermeye �al���yor Kant. O da bunun estetik felsefesinde ortaya ��k�yor. </p>
<p> </p>
<p><em>�Habemus enim ideam veram� </em></p>
<p>Kant'�n en �ok ele�tirdi�i d���n�r kendisinden �nceki Alman filozofu Leibniz. Leibniz'e dek fikirler kendi i�lerinde kapsay�c� ve yeterlidir. Yani analitik olarak i�ler, sonsuzca analiz edilebilir. Fikirler, fikirler arac�l���yla birbirlerine ba�lanarak, kendi d��lar�na ��kma ihtiyac� hissetmeden, d�nyay� a��klayabilirler. </p>
<p>Spinoza'n�n dedi�i gibi: �Habemus enim ideam veram.� �Bende do�ru bir fikir var ki, d���n�yorum.� Zaten do�ru bir fikir olmasa hi�bir anlam� kalmaz d���ncenin. Dolay�s�yla do�ru bir fikirden, do�ru fikirler �retilebilir. </p>
<p>Kant kendinden �nceki felsefenin bu fikir zincirlemesine �nemli bir �erh d��er. </p>
<p> </p>
<p><em>A'n�n A'ya e�it olmas� Kant i�in �nemli de�ildir </em></p>
<p>Leibniz, fikirler zincirlemesi i�inde d�nyay� kurup, analiz edebilece�ini d���n�yordu. Kant i�in, A=A �nemli de�ildir. Leibniz i�in �nemlidir, bu �zde�lik hi�bir �ey vermezse kesinli�i verir. </p>
<p>Bat� d���ncesi i�inde, �do�ru'dan �ok, �kesinlik' sevilir. Freud'a kadar bu b�yle gider. ���inde bulundu�umuz durum k�t�d�r' gibi bir kesinlik, �bu durumu ��yle d�zeltiriz' demekten daha �ok ra�bet g�rm��t�r. </p>
<p>Kant bize diyor ki, fikirler kendi ba�lar�na, kendi i�lerinde hi�bir �ey de�ildirler. E�er zamansal ve mekansal belirlenimlere sahip k�l�nmazlarsa. Yani kendi d��lar�na ��k�p, mekansal ve zamansal koordinatlar kazanmazlarsa bir �ey ifade etmezler. Esas vurgulanmas� gereken bu. </p>
<p>�rne�in, Ayd�nlanma d�neminin �ok geni� bir fikriyat� var. Ama Ayd�nlanma kendi kurumlar�nda mekansal ve zamansal kategorilere kavu�mad�k�a bir hi�tir. Fikir diye bir �ey yok ortada. Yani Rousseau'nun �tiraflar'� yazmas� o kadar da m�him de�il, m�him olan o d���ncelerin kurumla�mas� Kant'a g�re. Mekan ile zaman d���ncenin ko�ullar�d�r. Kategorileri de�il. </p>
<p><em>Kurumlar ele�tirisi </em></p>
<p>Foucault'da Kant�� bir taraf vard�r diye bir varsay�m ortaya atsak; ��nk� o da bir t�r kurumlar ele�tirisi yapmak istiyordu. Ama onunki kurumlara i�kin olan bir ele�tiriydi. Mesele, kurumlar�n kendisinin ta��d��� ele�tirinin ke�fiydi. </p>
<p>Kant'ta hi�bir zaman hi�bir kurum ele�tiri d��� tutulamaz. Kendi tapt��� hukuk da dahil. </p>
<p>Osmanl�'dan g�n�m�ze bir s�r� kurumu Bat�dan ithal etti�imiz do�ru. Ama bunlara i�kin olan ele�tiriyi, bunlar� s�n�rland�racak ele�tirel formasyonu ithal etmedik�e kurumlar canavarla��r. Kurum kendi ele�tirisini i�inde ta��r. Bunu yapmas�n�n nedeni Foucault'nun dedi�i gibi s�rekli reform ihtiyac�. Kurumlar� zaten bizzat bu reform isten�leri �ekillendiriyor. </p>
<p>Kant'�n dedi�i de bunun temelini olu�turan durum. Kurumlarla ele�tiri ayn� andad�r. Yani reform istenci ba�lam�nda Foucaultcu ele�tiri, kurumdan �nce gelmez. Kant'a g�re felsefenin i�i, bu kurumlar�n ele�tirisi. Ama felsefenin bu kurumlara i�kinli�i bilinmesi gereken bir �ey. Yani y�k�c� bir ele�tiri de�il bu. Kant'taki ele�tiri kurumu sa�lamla�t�rmaya y�nelik, bu a��dan Foucault'daki y�k�c�l�k yok. </p>
<p><em>Kant'la hesapla�anlar </em></p>
<p>Yak�n d�nemde Kant'la hesapla�anlar Habermas ve Jean-Luc Nancy. �u an Kant'�n d�neminde tahayy�l edebilece�imiz kurumlardan �ok farkl� kurumlar devreye girmeye ba�lad�. Kant i�in apa��k olan kurumlar art�k �yle de�il. Burada Kant kar��t� bir nokta bulmak yerine, bu kurumlar�n i�inde Kant�� ele�tiriyi yeniden sokma gayreti var. </p>
<p> </p>
<p><em>�ematik hayaller </em></p>
<p>Kant��l�kta kurumlar�n yetilere tekab�l etmesi gerekiyor. �lk yetiler zihnin yetileri, ikinci bir grup yeti var ki, bunlar ilk yetileri organize eden ve yarg�layan bir ba�ka d�nya olu�turuyorlar. A�k�n �zneye dair. Yani hayal etme g�c�, anlama yetisini organize edecek. Hayal etme g�c�n�n �retti�i �ey bir imaj de�il, �emad�r. </p>
<p>�rne�in bir daire resmi, imajd�r. Hayal etme g�c� dairenin tarifini �retir. Daire �zerinde �� nokta al�n ve onlar� birbirine ba�lay�n; b�ylece e�kenar bir ��gen ortaya ��kar, i�te bu bir �emad�r ��nk� ��genin tarifini yap�yorum. Kant i�in her �eyin �emas� var. Bir �eyi hayal etmek demek, onun �emas�n� �retmek demek. </p>
<p><em>Tanr� ve �zg�rl�k </em></p>
<p>Kant'ta bir bilme meselesi de�ildir Tanr�. Varl��� ya da yoklu�u problem de�ildir. Ama ihtiya� duyulan, arzulanmas� gerekendir. Marx da o y�zden "Utanga� tanr�tan�maz," diyor Kant i�in. </p>
<p>Kant'a g�re Tanr�, ancak akl�n var etti�i, onun arac�l���yla d���n�lebilen bir �ey. Ak�l bunu arzulama yetisinde temel al�r. Ayn� �ekilde �zg�rl��� de. �zg�r de�ilsen, ahlak yoktur. Ya da ahlakl� olma halinin �st formu mutlak de�ilse, ahlakl� olunmaz. Ya da anadan babadan g�r�lenle, tepeden inen yasalarla ahlakl� olmak m�mk�n de�ildir. </p>
<p>Kant'ta do�adaki her �eyin bir �emas� vard�r, ama �zg�rl�k ya da Tanr� do�ada g�r�lemedi�ine g�re �emala�t�r�lamaz. Bu kavramlar i�i bo� olarak gelir ve sonra doldurulur. </p>
<p>Ak�l her �eyi yarg�layamaz. Ak�l bilme g�c�nde otoriteyi kavramlar�n d�nyas�na terk etmek zorundad�r. </p>
<p>"Ak�l bilme �ncesinde, yarg�y� kavrama g�c�n�n kategorilerine b�rakmazsa bo�lu�a d��er," diyor. �rne�in Tanr� bir idedir, Tanr�y� hayal edilebilir bir �ey gibi d���n�p �emas�n� ��karmaya �al��mak, g�nahkarl��a girer. Tanr� hayal edilebilir bir �ey de�il, ayn� �ekilde �zg�rl�k de. Bunlar kavrama g�c�n�n konusu de�ildir Kant'a g�re. Yani zaman da bir bilinebilirlik nesnesi de�ildir, zaman bilinebilir her �eyin ko�uludur, arzulanabilir her �eyin ko�uludur. Bunu anlayabiliyorsan, Kant'� anlam��s�n demektir. </p></td>
</tr>
<tr>
<td colspan="3" style="height:30px;" bgcolor="#FFFFFF"><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/leer.gif" width="1" height="30" alt=""></td>
</tr>
<tr>
<td colspan="3" style="height:20px;" bgcolor="#FFFFFF"><table width="900" height="100%" border="0" cellpadding="0">
<tbody><tr><td colspan="2">
<img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/nav_alt.png" width="851px" height="10">
</td></tr>
<tr>
<td width="424">
</td>
<td width="425"><table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0"><tbody><tr><td><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/navbar.gif" alt=""></td><td> <a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=5,9,0,0,1,0.html" title="arama">arama</a> </td><td><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/navbar.gif" alt=""></td><td> <a href="https://www.korotonomedya.net/kor/rss.php%EF%B9%96all.rss" target="_blank">rss-feed</a> </td><td><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/navbar.gif" alt=""></td><td> <a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=0,5,0,0,1,0.html" title="bize yaz�n">bize yaz�n</a> </td><td><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/navbar.gif" alt=""></td><td> <a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=5,8,0,0,1,0.html" title="site haritas�">harita metot</a> </td><td><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Kant��n Felsefesi U�uruma Temel Atmakt�r_files/navbar.gif" alt=""></td><td> <a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96en.html">ENGLISH</a> </td></tr></tbody></table></td>
</tr>
</tbody></table></td>
</tr>
</tbody></table>
</body></html>
|
