diff options
Diffstat (limited to 'u')
| -rw-r--r-- | u/ub/ulus-baker-tarde-postulalari.muse | 322 |
1 files changed, 174 insertions, 148 deletions
diff --git a/u/ub/ulus-baker-tarde-postulalari.muse b/u/ub/ulus-baker-tarde-postulalari.muse index d681663..82de480 100644 --- a/u/ub/ulus-baker-tarde-postulalari.muse +++ b/u/ub/ulus-baker-tarde-postulalari.muse @@ -1,148 +1,174 @@ -<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01 Transitional//EN"> -<!-- saved from url=(0074)https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=21,120,0,0,1,0.html --> -<html><head><meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=windows-1254"> -<title>K�rotonomedya | ulus baker | Tarde Post�lalar�</title> - -<script src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Tarde Post�lalar�_files/frontend.js.indir" type="text/javascript"></script> -<link rel="stylesheet" type="text/css" href="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Tarde Post�lalar�_files/frontend.css"> - -<meta name="keywords" content="Ulus Baker, Gabriel Tarde, History of Future"> - -</head> - -<body text="#000000" link="#00FF00" vlink="#CC0000" alink="#FF0000" style="margin:0px 0px 0px 0px;"> -<table border="0" cellspacing="0" cellpadding="0" width="900" bgcolor="#FFFFFF" align="center"> -<tbody><tr> -<td colspan="3" style="height:60px;" bgcolor="#FFFFFF"><table width="850" height="100%" border="0" cellpadding="0"> - <tbody><tr> - <td width="374" align="left"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96gundem.html"><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Tarde Post�lalar�_files/logo_01.gif" alt="" border="0"></a></td> - <td width="354" align="right"><a href="http://www.birgun.net/politics_index.php?news_code=1284293626&year=2010&month=09&day=12" target="_blank"><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Tarde Post�lalar�_files/kor_5.gif" alt=""></a></td> - </tr> - <tr><td colspan="2"><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Tarde Post�lalar�_files/nav_alt.png" width="851px" height="10"></td> - </tr> - <tr align="left"> - <td width="300"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96index.html">k�rotonomedya</a> <span class="breadcrumb_spacer">></span> <a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96tr.html">t�rk�e</a> <span class="breadcrumb_spacer">></span> ulus baker</td> - </tr> -</tbody></table></td> -</tr> -<tr> -<td colspan="3" style="height:30px;" bgcolor="#FFFFFF"><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Tarde Post�lalar�_files/leer.gif" width="1" height="30" alt=""></td> -</tr> -<tr> -<td valign="top" width="200" bgcolor="#FFFFFF"><table width="100%" border="0" cellspacing="5" cellpadding="0"> - <tbody><tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96gundem.html">g�ndem</a></span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96lecume_des_jours.html">l'�cume des jours</a></span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96on_the_common.html">on the common</a></span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96ulusun_ardindan.html">ulus'un ard�ndan </a></span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96ulus_baker.html">ulus baker yaz�lar� </a></span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96theoria.html">theoria</a></span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96otonomi.html">otonomi</a></span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96spinozism.html">spinozism</a></span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96vertoviana.html">vertoviana</a></span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96chiapas.html">chiapas</a></span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96pdf.html">pdf ar�ivi</a></span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right" class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96yakinliklar.html">yak�nl�klar</a></div></td> - <td bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96hakkimizda.html">hakk�m�zda</a><br> - - </span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96yenilikler.html">yenilikler </a></span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> - <tr> - <td><div align="right"><span class="links"><a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=5,8,0,0,1,0.html">harita metot</a><br> - - </span></div></td> - <td width="1" bgcolor="#999999"> </td> - </tr> -<tr height="10"><td> </td></tr> -<tr> <td width="375" align="left"><form action="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=5,9,0,0,1,0.html" method="post"> -<input type="text" name="search_input_field" size="20" maxlength="250" value="" style="font: -normal 11px/11px sans-serif; border: solid 1px #000; -background: #fff; padding: 2px; color: #000;"> -<input type="submit" value="Arama" style="font-size:10px;"> -</form></td></tr> - </tbody></table></td> -<td valign="top" width="20" bgcolor="#FFFFFF"><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Tarde Post�lalar�_files/leer.gif" width="20" height="1" alt=""></td> -<td valign="top" width="730" bgcolor="#FFFFFF"><a name="jump120"></a><h1>Tarde Post�lalar�</h1><h3>Ulus Baker</h3><p>1. Lazzarato'nun okumas� a��rl�kl� olarak �u anda birinci cildi �teki Yay�nlar�ndan ��kmak �zere haz�rlanmakta olan <i>Ekonomik Psikoloji</i> adl� kitap �zerinde yo�unla��yor. Bug�n art�k ortodoksla�m�� Marksist ve sosyalist �nermelere radikal kar�� ��k��� Tarde'�n yine de radikal sol alternatiflere hizmet edece�ini d��lam�yor elbette. Benim Tarde ile ilgim daha �ok tez �al��malar�m s�ras�nda onunla zorunlu kar��la�mam etraf�nda ger�ekle�ti: bu arada onu ayn� anda ke�fetti�imizi Maurizio ile farkettik --ve sorun Marx'�n teorilerinin yaln�zca bir revizyonundan ibaret de�ildir; onlar� mutlak sonu�lar�na, s�n�rlar�na do�ru iterek nas�l i�levsizle�tirece�imizi tasarlamaya giri�mektir... Bu i�levsizle�tirme ayn� zamanda kapitalist "kumanda" rejiminin de i�levsizle�tirilmesi olaca�� i�in ayn� zamanda politik bir hareketlenmeyi, "�o�ulluklar�n" m�cadelesini varsayar... Lazzarato'nun Negri'ye y�neltti�i "ele�tiri" i�te Tarde'�n olu�turdu�u "eksik halka" �zerindedir --yoksa ikisinin "gayr�maddi emek" �st�ne ortaya att�klar� post�lalar bence neredeyse �zde� g�r�n�yor (zaten bu mefhum etraf�nda ortak olarak haz�rlad�klar� bir kitap var).</p> - -<p>2. <i>Art�k-De�er Teorileri</i> adl�, kitapla�mam�� ama her nas�lsa derlenip toparlanarak �� cilt halinde yay�mlanm�� bir Marx eseri var --<i>Das Kapital</i>'in yaz�l���na paralel olarak Marx'�n ekonomi-politik ve ele�tirisi konusunda alm�� oldu�u notlar�n toplam� bunlar. Ve Art�-De�er kuram� oralarda ��yle bir �ey anlat�yor gibi: art�-de�er i��inin zaten kazanamayaca��d�r --ya da i��i s�n�f� sanki kazanamayaca�� bir de�erler k�mesini kaybetmi� gibidir... Bu nas�l olur? �ncelikle Maurizio'nun kitab�n�n Marx'� "minimize" eden bir "politik niyet" ta��makta oldu�unu farkettim. Onun teorilerini "yabanc�la�ma" ve kom�nizmin "transandantal" niteli�ine dayan�r gibi g�stermeye ihtiya� duydu�u anla��l�yor (bu g�zlemlerim nihai de�il ve �imdilik hen�z okumay� bitirmemi� oldu�um bir kitab�n akt�el okuma notlar�...) Ne demektir zaten kazanamayaca��n� yitirmek? Bu "yitirme" olay�n�n ekonomik oldu�u kadar, ve belki de daha fazla, sosyal planda ger�ekle�ti�ini ima ediyor demektir. Peki bu "ima" ayn� zamanda reel de�il midir? Ba�ka bir deyi�le, "zaten kazanamay�p yitirdi�ini" talep etmenin bir bi�imi yok mudur? Ama bu, zaten kazanamayaca��n� yitirmenin ko�ullar�n�n, yani kapitalizmin ta kendisinin s�n�rlar�na kadar itilmesini gerektirmez mi? Belli bir e�ik a��ld��� anda, yani kapitalist sistem altedildi�i anda i�lerin yoluna girece�i s�ylenebilir --oysa kapitalizmi "altetme" niyetinin ba�ar�ya eri�emedi�i malum... Peki o zaman ne yapaca��z?</p> - -<p>3. Tarde'�n Lazzarato'nun da farketmi� oldu�u �ok sert bir Marx ele�tirisi var: Marx'�n hem ekonomi-politi�i hem de Hegel'i tersine �evirmekle yetindi�ini iddia ediyor. Peki ama kapitalizm yaln�zca bir "tersinir ili�kiler k�mesi" olarak kabul edilebilir mi? Mesele daha �ok kapitalizmin tarihsel maddecilik bak�m�ndan tasvirinin k�h bi�imsel, k�h "tarihsel" alanlarda akt���, dolay�s�yla onu tesis eden ve y�r�ten g��ler alan�na kolay kolay g�nderme yapmad���d�r. Ger�ekten de kapitalizm bir "tesad�f" �r�n� olarak g�r�n�r --her �ey haz�r oldu�u halde mesela �in'de ortaya ��kamam��t�r (hat�rlayal�m ki bu sorunu ciddiye alan Marx de�il Weber olmu�tu)... Ama bu tesad�f asl�nda bir "tesad�f" de�il, art�k zorunlulu�u i�inde ya�ad���m�z bir "rastla�mad�r" --yerinden yurdundan edilmi� k�yl� kitleleriyle (proletaryan�n �ncesi) serbest dola�maya ba�layan serseri para y���n�n�n (ticari ve koloniyal sermayenin) kar��la�mas�... Esas sorun bu kar��la�man�n neden daha �nce, mesela Roma'da her �ey haz�rken ger�ekle�mi� olmad���d�r. Dikkat edelim, d�nya ayn� d�nyad�r ve end�striyel devrimin �ok daha �nce ger�ekle�mesi de "m�mk�nd�" --ba�ka bir deyi�le Roma, ya da �in'de end�striyel devrim, n�fus gereksinimleri de hesaba kat�l�rsa iki bin y�l �nce ger�ekle�mi� olabilirdi... B�ylece biz �imdi hayal bile edemeyece�imiz, bilim kurguya dayal� hayalg�c�m�z�n hafsalas�na gelemeyecek bamba�ka bir d�nyada ya��yor olacakt�k.</p> - -<p>4. Tarde'�n ele�tirisi �zellikle Marx'�n ve genellikle sosyalizmin "a�k�nsal" (transandantal) g�ndermelerine y�neliyor: "yabanc�la�man�n sona erece�i bir d�zen"... Bu d�zene eri�mek i�in ortadan kald�r�lmas� gereken bir "kapitalist makina" vard�r sanki ve tanr�sal-teolojik bir sistem gibi (��nk� reeldir) insanl���n �st�ne ��k�vermi�tir. Oysa Tarde diyor ki bu "makina" da eme�in eseridir. Marx da elbette bunun fark�ndayd� ve mesela bu makinay�, teknolojiyi (diyelim ki bilimsel yarat�mlar�) "tarihin itici g�c�" ya da "motoru" olarak nitelendirmekten geri kalmad�. Ama ele�tirdi�i ekonomi-politik anlay��lar�n g�ndeminde kald��� i�in Marx bu "motoru" sadece bir analiz nesnesi olarak kabul etmekle yetindi. Yani onun ekonomi-politi�ini yapmaya kalk��mad�. Bilimler ve teknolojik icatlar sanki hep d��ar�dan geliyorlar ve s�m�r� ili�kilerine katk�da bulunmakla kal�yorlard� (g�reli art�-de�er teorisi)... Bu onlar� "a�k�nsal" bir realiteye g�ndermekle e�anlaml�d�r. Bu y�zden Marx el eme�i-kafa eme�i ayr�m�n� yapmakla kald�.</p> - -<p>5. Yine de durum Marx'da Lazzarato'nun sundu�undan daha karma��kt�r: �ncelikle Marx <i>Das Kapital</i>'in "���nc� cildinde" (t�rnak i�inde veriyorum, ��nk� Marx'�n yay�mlad��� de�il, Engels'in onun �l�m�nden sonra derlemi� oldu�u bitmemi� bir kitapt�r) "yeniden-�retim" problemini ele al�rken bu "beyinsel g��lere" ve onlar�n kapitalizme i�kin olduklar�na de�inmeden edemez. Tarde i�te bu durumun fark�ndad�r ki ekonomi politi�in ikilemini ortaya atabilmi�tir: bir realiteye (burada ekonomik ili�kiler toplam�) dahil olan ve onu etkileyen g��ler ayn� d�zlemde olmal�d�rlar --ba�ka t�rl� bilimler ve teknolojik yenilikler sanki tesad�fi, ya da d��sal g��lermi� gibi g�r�neceklerdir. B�ylece Tarde kapitalizmin g�n gelip kafa eme�i denen �eyi de zorunlu olarak �cretlendirece�ini ve yeniden-�retimin (Tarde'�n deyi�iyle "tekrar�n") i�kin bir par�as� haline getirece�ini varsaymaktad�r. "Elveda proletarya" demenin gere�i yok, bug�n bu eme�in de kapitalist ili�kiler taraf�ndan i�erildi�ini (Deleuze & Guattari'nin deyi�iyle "yakaland���n�") biliyoruz art�k ve bunun i�in Marx'�n "�ng�r�" yetene�inin ele�tirilmesine o kadar da gerek yok... Belki de Negri, b�t�n bu mefhumlar� ortaya atarken (Dionysos'un Eme�i ve �mparatorluk'ta) Tarde'� tart��malar�n�n "eksik halkas�" k�lmakta hatal�yd�lar --sunduklar� d�zlemin �o�u ki�iye bir "�topizm", ya da "a��r� iyimserlik" olarak g�r�nmesi bundan oluyor. Ne Spinoza, ne Leibniz ne de Tarde ��y�z y�l, ikiy�z y�l, y�zy�l sonras�n�n "erken gelmi�" d���n�rleri de�ildiler... Kendi d�nyalar�n� ve haf�zalar�n� yoklayarak i� g�r�yorlard� ve kimse gelece�i kestiremez...</p> - -<p>6. Tarde son derecede derin bir d���nceyle �unu farketmi�ti: gelecek �nceden kestirilemez... Ni�in? ��nk� tarihsel alan hep bir "kestirilemezlik" unsuru i�erir. Yoksa hayat�n her an� bir an �ncesinin mutlak kopyas� olurdu (Tarde buna "taklit" diyor). Bu "�nceden kestirilemezlik" unsuru "icat", "ke�if", "yarat�m" dedi�imiz �eyden ba�ka bir �ey de�ildir ve bu hi� de Tanr�sal bir "ilhama", yani a�k�nsal bir alana g�ndermez. Bu g��ler halihaz�rda vard�rlar ve efektif, akt�eldirler. Bilimler, sanatlar, felsefeler, teknolojik yenilikler hep bu i�kin alandad�rlar ve kapitalizmden kurtulacaksak onlar� da kapitalizmin cenderelerinden kurtarmak zorunday�z: --ve bunun i�in Comte gibi bir "bilimsellik �vg�s�", "bilimsel bir toplum" �vg�s� d�zmeye ihtiya� yok.</p> - -<p>7. Hegelci Marksizm versiyonlarda hep yinelenen bir tema var: tarihi d�rten g��lerin bir �st realite taraf�ndan peydahland��� --peydahlanmak diyorum ��nk� Hegel bu g��leri Ide'nin kudreti, serpilip a��lmas� ve bireysel, toplumsal g��leri kendi "bilinmedik" ama�lar� do�rultusunda kullanmas� diye tasarlam��t�... Ama i�te Tanr� �ld� (Nietzsche) ve b�t�n bu g��ler serseri ve bombo� kald�lar --art�k istediklerini yapabilirler (Dostoyevski'nin s�yledi�i gibi "Tanr� yoksa her �ey mubaht�r") ve �o�u zaman toplumsal d�zeni inan�lmaz sars�nt�lara u�ratmaya aday hale gelirler. Mesela R�nesans sanat�n�n kayna��nda pekala y�zy�llard�r Kilise taraf�ndan denetim alt�nda tutulmu� pop�ler "ikonografiyi" bulmak m�mk�nd�r --bir zamanlar rejimi tehlikeye d���recek bir "sars�nt�" ya da diyelim bir "tehlike" addedilen �ey, g�n gelmi� kural olmu�tur.</p> - -<p>8. Peki kapitalizm acaba kimin "icad�d�r"? Bunu ancak metaforlarla anlatabiliriz --mesela Rousseau gibi deriz ki "bir toprak par�as�n�n etraf�n� �itle �evirip 'buras� benim' diyen ve etraf�nda buna inanacak budalalar bulabilen ilk ki�i modern uygarl���n atas�d�r"; ya da Tarde gibi ilk ve biricik "kapitalist" kar��la�may� tahayy�l etmeye �abalar�z: ilk kez iki beyin bir anla�ma yapt�lar ve birinin sundu�u malzeme ve �retim ara�lar� �zerinde �teki sadece eme�ini icra etmeyi kabul etti... Ama nedir o zaman bu "malzeme" bu "�retim ara�lar�" ve bu "sadece emek"? Bir �eyin "malzemelik" niteli�i, ne kadar evrensel de olsa, Heidegger'in sezdi�i gibi a��klanmaya muhta�t�r. Bir �eyin "ara� olmas�" da �yle... Esas �nemlisi "sadece emek" de pek masum bir mefhum de�ildir. Eme�in "sadece" olmad���n�, ancak akt�elle�ti�inde varoldu�unu kendi varolu�umuzdan hissederiz. ��te bu noktada Tarde'�n fenomenolojisi bir ontolojiye d�n��meye ba�l�yor...</p> - -<p>9. Tarde hi�bir yerde bir "g�r�ng�ler" alan� g�rmez --g�r�ng�ler onun i�in m�mk�n sanall�klardan ibarettirler, reeldirler ve akt�elle�tiklerinde farkedilirler. Dolay�s�yla farkedilen her �ey realitedir. Bir inek otu "tan�r" ve "yer". Burada olup biten �ey, bu tan�man�n asl�nda bir "tan�ma" olmay���, bir "tekrar tan�ma" olu�udur. Ba�ka bir deyi�le "tan�ma" Heidegger'in ortaya att��� bir "m��temilat" karakteri i�erir. M��temilat ise Bergson'un s�yleyece�i gibi bizi bir "tan�ma haf�zas�na" g�nderiyor. Bir �ey ancak i�e yaramaya ba�lad���nda, yani "�yle" olarak se�ildi�inde edinilebilir ve bir "malzeme" niteli�i kazan�r. B�ylece mesela "ruhumuz" bile d���nmek i�in kulland���m�z bir "malzemedir". Ama d���nce �o�uldur --ve Tarde'�n, daha �nce de 17. y�zy�l maj�r rasyonalizminin (Descartes, Spinoza, Leibniz) koydu�u gibi beyinsel faaliyetlerimizin t�m�d�r --hissetmek, istemek, arzulamak, nefret etmek, kurgulamak --bunlar d���ncedirler... Ve biz, derinli�ine, v�cudumuzla d���n�r�z... ya da Spinoza'n�n dedi�i gibi v�cut d���n�r... Bu noktadan itibaren Tarde'�n anlay��� do�rulan�r --d���nce ve yarat�m beynin i�idir... �yleyse bir "g�r�ng�ler" alan�na, bir g�lgeler karma�as�na ihtiya� yoktur...</p> - -<p>10. Kapitalizm malzemeyi "el de�i�tirebilir" halde sunan rejimdir. El de�i�tirme edimi dahi bir de�er kayna��d�r, yani maddeten ve ideolojik olarak malzemeye el de�i�tirtir. Bu y�zden malzemenin ara�sall��� bile kendili�inden bir harekettir --do�rudan bir taklidi, dolay�s�yla i�birli�ini �ng�r�r. ��nk� malzeme her yerde bulunmaz, �nce birileri taraf�ndan malzeme olarak in�a edilmesi, �retilmesi gerekir. B�ylece kapitalizm hem �retimi hem de t�ketimi kapsad��� �l��de her �ey, alabildi�ine, malzeme olarak g�r�necektir. �zel m�lkiyet bile bu "malzeme" niteli�i kar��s�nda g��s�z kal�r: Amerikal�lar aya bayrak dikip oras�n� bilmem ka��nc� eyalet diye vaftiz ettiklerinde bunu �o�u ki�i g�l�n� bulabilir. Oysa �zel m�lkiyet bir rit�eldir ve kendine ait jestlere (koruma, elde etme ve elden ��karma zorunluluklar�) sahiptir. Jestlerimin �r�nlerini ise her zaman kendi m�lkiyetim olarak bulmam. Ancak baz� jestler (�o�unlukla bana dayat�lm�� olarak hissettiklerim) "eme�imi" olu�turur. Di�erleri ise benim nihai m�lk�md�r, onlar� "elden ��karamam", ancak ba�kalar� �st�ndeki etkilerini sezebilirim. Tarde felsefesinde her �ey temel ruh ihtila�lar�na indirgenmelidir --arzu ve inan�... Bunun nedeni her �eyi Deleuze'�n deyi�iyle bir "i�kinlik d�zleminin" �st�ne d���rmedik�e hep bir "a�k�n", "a��klanmam��" bir alan�n kalaca��d�r. Bu "a��klanmam�� alan" ise insan�n eri�emeyece�i bir �ey oldu�u halde tarihin en b�y�k ilhamlar�, a��klamalar�, ahlaklar� orada cereyan etmi�tir. ��te bu y�zden, mesela Spinoza Ethica's�na "kendinin nedeni" (causa sui) diye ba�l�yordu. Hegel'in Olma (Sein), yani "bo� belirlenim" diye sundu�u bu �ey asl�nda Spinoza'da bir girizgahtan, yani bir tan�mdan ibarettir. Varsak O Var... ve O Kadar... D���nmek bundan sonra ba�layacakt�r... Ve mesela Varolmak i�in insanlar Heidegger'in kendilerine varl�klar�n Varl���n� anlatmas�n� beklemek zorunda de�ildiler...</p> - -<p>11. Peki "sadece emek" nedir? Hegel'e g�re insan� "Olduran" �ey. Nas�l bir �ey? Bir faaliyet... Eme�in bu y�celtilmi� antropolojik imaj� Marx i�in kapitalizmin eme�i bunca s�m�rmeye giri�ti�i bir �a�da art�k katlan�lamaz bir hale gelmi�ti. Emek b�t�n de�erlerin kayna��ndayd� ama ancak �arp�t�lm��, s�m�r� alt�ndaki icra edili� bi�imiyle. Onu bu yabanc�la�mas�ndan kurtararak kendisine, kendi yarat�c�l���na iade etmek gerekiyordu. Ama bunun i�in sa�lam bir d���nceye ihtiya� vard� (d��ar�dan gelecek bir d���nce, yani sosyalizm ve politik eylem).</p> - -<p>-- 2002'de kaleme al�nm��t�r.</p></td> -</tr> -<tr> -<td colspan="3" style="height:30px;" bgcolor="#FFFFFF"><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Tarde Post�lalar�_files/leer.gif" width="1" height="30" alt=""></td> -</tr> -<tr> -<td colspan="3" style="height:20px;" bgcolor="#FFFFFF"><table width="900" height="100%" border="0" cellpadding="0"> -<tbody><tr><td colspan="2"> - <img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Tarde Post�lalar�_files/nav_alt.png" width="851px" height="10"> - </td></tr> - <tr> - <td width="424"> - </td> - <td width="425"><table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0"><tbody><tr><td><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Tarde Post�lalar�_files/navbar.gif" alt=""></td><td> <a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=5,9,0,0,1,0.html" title="arama">arama</a> </td><td><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Tarde Post�lalar�_files/navbar.gif" alt=""></td><td> <a href="https://www.korotonomedya.net/kor/rss.php%EF%B9%96all.rss" target="_blank">rss-feed</a> </td><td><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Tarde Post�lalar�_files/navbar.gif" alt=""></td><td> <a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=0,5,0,0,1,0.html" title="bize yaz�n">bize yaz�n</a> </td><td><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Tarde Post�lalar�_files/navbar.gif" alt=""></td><td> <a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=5,8,0,0,1,0.html" title="site haritas�">harita metot</a> </td><td><img src="./K�rotonomedya _ ulus baker _ Tarde Post�lalar�_files/navbar.gif" alt=""></td><td> <a href="https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96en.html">ENGLISH</a> </td></tr></tbody></table></td> - </tr> - </tbody></table></td> -</tr> -</tbody></table> - -</body></html>
\ No newline at end of file +#title Tarde Postülaları +#author Ulus Baker +#date 2002 +#source https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=21,120,0,0,1,0.html +#lang tr +#pubdate 2024-01-30T19:07:53 +#topics Marx, post yapısalcılık, kültür + +Körotonomedya | ulus baker | Tarde Postülaları + + + + [[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96gundem.html][]] | [[http://www.birgun.net/politics_index.php?news_code=1284293626&year=2010&month=09&day=12][]] | + | + [[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96index.html][körotonomedya]] > [[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96tr.html][türkçe]] > ulus baker | + +| + | + + + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96gundem.html][gündem]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96lecume_des_jours.html][l'écume des jours]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96on_the_common.html][on the common]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96ulusun_ardindan.html][ulus'un ardından ]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96ulus_baker.html][ulus baker yazıları ]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96theoria.html][theoria]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96otonomi.html][otonomi]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96spinozism.html][spinozism]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96vertoviana.html][vertoviana]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96chiapas.html][chiapas]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96pdf.html][pdf arşivi]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96yakinliklar.html][yakınlıklar]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96hakkimizda.html][hakkımızda]] +<br> +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96yenilikler.html][yenilikler ]] +</right> + +| | + + +<right> +[[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=5,8,0,0,1,0.html][harita metot]] +<br> +</right> + +| | + | + | + +| | +* Tarde Postülaları + +** Ulus Baker + +1. Lazzarato'nun okuması ağırlıklı olarak şu anda birinci cildi Öteki Yayınlarından çıkmak üzere hazırlanmakta olan <em>Ekonomik Psikoloji</em> adlı kitap üzerinde yoğunlaşıyor. Bugün artık ortodokslaşmış Marksist ve sosyalist önermelere radikal karşı çıkışı Tarde'ın yine de radikal sol alternatiflere hizmet edeceğini dışlamıyor elbette. Benim Tarde ile ilgim daha çok tez çalışmalarım sırasında onunla zorunlu karşılaşmam etrafında gerçekleşti: bu arada onu aynı anda keşfettiğimizi Maurizio ile farkettik --ve sorun Marx'ın teorilerinin yalnızca bir revizyonundan ibaret değildir; onları mutlak sonuçlarına, sınırlarına doğru iterek nasıl işlevsizleştireceğimizi tasarlamaya girişmektir... Bu işlevsizleştirme aynı zamanda kapitalist "kumanda" rejiminin de işlevsizleştirilmesi olacağı için aynı zamanda politik bir hareketlenmeyi, "çoğullukların" mücadelesini varsayar... Lazzarato'nun Negri'ye yönelttiği "eleştiri" işte Tarde'ın oluşturduğu "eksik halka" üzerindedir --yoksa ikisinin "gayrımaddi emek" üstüne ortaya attıkları postülalar bence neredeyse özdeş görünüyor (zaten bu mefhum etrafında ortak olarak hazırladıkları bir kitap var). + +2. <em>Artık-Değer Teorileri</em> adlı, kitaplaşmamış ama her nasılsa derlenip toparlanarak üç cilt halinde yayımlanmış bir Marx eseri var --<em>Das Kapital</em>'in yazılışına paralel olarak Marx'ın ekonomi-politik ve eleştirisi konusunda almış olduğu notların toplamı bunlar. Ve Artı-Değer kuramı oralarda şöyle bir şey anlatıyor gibi: artı-değer işçinin zaten kazanamayacağıdır --ya da işçi sınıfı sanki kazanamayacağı bir değerler kümesini kaybetmiş gibidir... Bu nasıl olur? Öncelikle Maurizio'nun kitabının Marx'ı "minimize" eden bir "politik niyet" taşımakta olduğunu farkettim. Onun teorilerini "yabancılaşma" ve komünizmin "transandantal" niteliğine dayanır gibi göstermeye ihtiyaç duyduğu anlaşılıyor (bu gözlemlerim nihai değil ve şimdilik henüz okumayı bitirmemiş olduğum bir kitabın aktüel okuma notları...) Ne demektir zaten kazanamayacağını yitirmek? Bu "yitirme" olayının ekonomik olduğu kadar, ve belki de daha fazla, sosyal planda gerçekleştiğini ima ediyor demektir. Peki bu "ima" aynı zamanda reel değil midir? Başka bir deyişle, "zaten kazanamayıp yitirdiğini" talep etmenin bir biçimi yok mudur? Ama bu, zaten kazanamayacağını yitirmenin koşullarının, yani kapitalizmin ta kendisinin sınırlarına kadar itilmesini gerektirmez mi? Belli bir eşik aşıldığı anda, yani kapitalist sistem altedildiği anda işlerin yoluna gireceği söylenebilir --oysa kapitalizmi "altetme" niyetinin başarıya erişemediği malum... Peki o zaman ne yapacağız? + +3. Tarde'ın Lazzarato'nun da farketmiş olduğu çok sert bir Marx eleştirisi var: Marx'ın hem ekonomi-politiği hem de Hegel'i tersine çevirmekle yetindiğini iddia ediyor. Peki ama kapitalizm yalnızca bir "tersinir ilişkiler kümesi" olarak kabul edilebilir mi? Mesele daha çok kapitalizmin tarihsel maddecilik bakımından tasvirinin kâh biçimsel, kâh "tarihsel" alanlarda aktığı, dolayısıyla onu tesis eden ve yürüten güçler alanına kolay kolay gönderme yapmadığıdır. Gerçekten de kapitalizm bir "tesadüf" ürünü olarak görünür --her şey hazır olduğu halde mesela Çin'de ortaya çıkamamıştır (hatırlayalım ki bu sorunu ciddiye alan Marx değil Weber olmuştu)... Ama bu tesadüf aslında bir "tesadüf" değil, artık zorunluluğu içinde yaşadığımız bir "rastlaşmadır" --yerinden yurdundan edilmiş köylü kitleleriyle (proletaryanın öncesi) serbest dolaşmaya başlayan serseri para yığınının (ticari ve koloniyal sermayenin) karşılaşması... Esas sorun bu karşılaşmanın neden daha önce, mesela Roma'da her şey hazırken gerçekleşmiş olmadığıdır. Dikkat edelim, dünya aynı dünyadır ve endüstriyel devrimin çok daha önce gerçekleşmesi de "mümkündü" --başka bir deyişle Roma, ya da Çin'de endüstriyel devrim, nüfus gereksinimleri de hesaba katılırsa iki bin yıl önce gerçekleşmiş olabilirdi... Böylece biz şimdi hayal bile edemeyeceğimiz, bilim kurguya dayalı hayalgücümüzün hafsalasına gelemeyecek bambaşka bir dünyada yaşıyor olacaktık. + +4. Tarde'ın eleştirisi özellikle Marx'ın ve genellikle sosyalizmin "aşkınsal" (transandantal) göndermelerine yöneliyor: "yabancılaşmanın sona ereceği bir düzen"... Bu düzene erişmek için ortadan kaldırılması gereken bir "kapitalist makina" vardır sanki ve tanrısal-teolojik bir sistem gibi (çünkü reeldir) insanlığın üstüne çöküvermiştir. Oysa Tarde diyor ki bu "makina" da emeğin eseridir. Marx da elbette bunun farkındaydı ve mesela bu makinayı, teknolojiyi (diyelim ki bilimsel yaratımları) "tarihin itici gücü" ya da "motoru" olarak nitelendirmekten geri kalmadı. Ama eleştirdiği ekonomi-politik anlayışların gündeminde kaldığı için Marx bu "motoru" sadece bir analiz nesnesi olarak kabul etmekle yetindi. Yani onun ekonomi-politiğini yapmaya kalkışmadı. Bilimler ve teknolojik icatlar sanki hep dışarıdan geliyorlar ve sömürü ilişkilerine katkıda bulunmakla kalıyorlardı (göreli artı-değer teorisi)... Bu onları "aşkınsal" bir realiteye göndermekle eşanlamlıdır. Bu yüzden Marx el emeği-kafa emeği ayrımını yapmakla kaldı. + +5. Yine de durum Marx'da Lazzarato'nun sunduğundan daha karmaşıktır: öncelikle Marx <em>Das Kapital</em>'in "üçüncü cildinde" (tırnak içinde veriyorum, çünkü Marx'ın yayımladığı değil, Engels'in onun ölümünden sonra derlemiş olduğu bitmemiş bir kitaptır) "yeniden-üretim" problemini ele alırken bu "beyinsel güçlere" ve onların kapitalizme içkin olduklarına değinmeden edemez. Tarde işte bu durumun farkındadır ki ekonomi politiğin ikilemini ortaya atabilmiştir: bir realiteye (burada ekonomik ilişkiler toplamı) dahil olan ve onu etkileyen güçler aynı düzlemde olmalıdırlar --başka türlü bilimler ve teknolojik yenilikler sanki tesadüfi, ya da dışsal güçlermiş gibi görüneceklerdir. Böylece Tarde kapitalizmin gün gelip kafa emeği denen şeyi de zorunlu olarak ücretlendireceğini ve yeniden-üretimin (Tarde'ın deyişiyle "tekrarın") içkin bir parçası haline getireceğini varsaymaktadır. "Elveda proletarya" demenin gereği yok, bugün bu emeğin de kapitalist ilişkiler tarafından içerildiğini (Deleuze & Guattari'nin deyişiyle "yakalandığını") biliyoruz artık ve bunun için Marx'ın "öngörü" yeteneğinin eleştirilmesine o kadar da gerek yok... Belki de Negri, bütün bu mefhumları ortaya atarken (Dionysos'un Emeği ve İmparatorluk'ta) Tarde'ı tartışmalarının "eksik halkası" kılmakta hatalıydılar --sundukları düzlemin çoğu kişiye bir "ütopizm", ya da "aşırı iyimserlik" olarak görünmesi bundan oluyor. Ne Spinoza, ne Leibniz ne de Tarde üçyüz yıl, ikiyüz yıl, yüzyıl sonrasının "erken gelmiş" düşünürleri değildiler... Kendi dünyalarını ve hafızalarını yoklayarak iş görüyorlardı ve kimse geleceği kestiremez... + +6. Tarde son derecede derin bir düşünceyle şunu farketmişti: gelecek önceden kestirilemez... Niçin? Çünkü tarihsel alan hep bir "kestirilemezlik" unsuru içerir. Yoksa hayatın her anı bir an öncesinin mutlak kopyası olurdu (Tarde buna "taklit" diyor). Bu "önceden kestirilemezlik" unsuru "icat", "keşif", "yaratım" dediğimiz şeyden başka bir şey değildir ve bu hiç de Tanrısal bir "ilhama", yani aşkınsal bir alana göndermez. Bu güçler halihazırda vardırlar ve efektif, aktüeldirler. Bilimler, sanatlar, felsefeler, teknolojik yenilikler hep bu içkin alandadırlar ve kapitalizmden kurtulacaksak onları da kapitalizmin cenderelerinden kurtarmak zorundayız: --ve bunun için Comte gibi bir "bilimsellik övgüsü", "bilimsel bir toplum" övgüsü düzmeye ihtiyaç yok. + +7. Hegelci Marksizm versiyonlarda hep yinelenen bir tema var: tarihi dürten güçlerin bir üst realite tarafından peydahlandığı --peydahlanmak diyorum çünkü Hegel bu güçleri Ide'nin kudreti, serpilip açılması ve bireysel, toplumsal güçleri kendi "bilinmedik" amaçları doğrultusunda kullanması diye tasarlamıştı... Ama işte Tanrı Öldü (Nietzsche) ve bütün bu güçler serseri ve bomboş kaldılar --artık istediklerini yapabilirler (Dostoyevski'nin söylediği gibi "Tanrı yoksa her şey mubahtır") ve çoğu zaman toplumsal düzeni inanılmaz sarsıntılara uğratmaya aday hale gelirler. Mesela Rönesans sanatının kaynağında pekala yüzyıllardır Kilise tarafından denetim altında tutulmuş popüler "ikonografiyi" bulmak mümkündür --bir zamanlar rejimi tehlikeye düşürecek bir "sarsıntı" ya da diyelim bir "tehlike" addedilen şey, gün gelmiş kural olmuştur. + +8. Peki kapitalizm acaba kimin "icadıdır"? Bunu ancak metaforlarla anlatabiliriz --mesela Rousseau gibi deriz ki "bir toprak parçasının etrafını çitle çevirip 'burası benim' diyen ve etrafında buna inanacak budalalar bulabilen ilk kişi modern uygarlığın atasıdır"; ya da Tarde gibi ilk ve biricik "kapitalist" karşılaşmayı tahayyül etmeye çabalarız: ilk kez iki beyin bir anlaşma yaptılar ve birinin sunduğu malzeme ve üretim araçları üzerinde öteki sadece emeğini icra etmeyi kabul etti... Ama nedir o zaman bu "malzeme" bu "üretim araçları" ve bu "sadece emek"? Bir şeyin "malzemelik" niteliği, ne kadar evrensel de olsa, Heidegger'in sezdiği gibi açıklanmaya muhtaçtır. Bir şeyin "araç olması" da öyle... Esas önemlisi "sadece emek" de pek masum bir mefhum değildir. Emeğin "sadece" olmadığını, ancak aktüelleştiğinde varolduğunu kendi varoluşumuzdan hissederiz. İşte bu noktada Tarde'ın fenomenolojisi bir ontolojiye dönüşmeye başlıyor... + +9. Tarde hiçbir yerde bir "görüngüler" alanı görmez --görüngüler onun için mümkün sanallıklardan ibarettirler, reeldirler ve aktüelleştiklerinde farkedilirler. Dolayısıyla farkedilen her şey realitedir. Bir inek otu "tanır" ve "yer". Burada olup biten şey, bu tanımanın aslında bir "tanıma" olmayışı, bir "tekrar tanıma" oluşudur. Başka bir deyişle "tanıma" Heidegger'in ortaya attığı bir "müçtemilat" karakteri içerir. Müçtemilat ise Bergson'un söyleyeceği gibi bizi bir "tanıma hafızasına" gönderiyor. Bir şey ancak işe yaramaya başladığında, yani "öyle" olarak seçildiğinde edinilebilir ve bir "malzeme" niteliği kazanır. Böylece mesela "ruhumuz" bile düşünmek için kullandığımız bir "malzemedir". Ama düşünce çoğuldur --ve Tarde'ın, daha önce de 17. yüzyıl majör rasyonalizminin (Descartes, Spinoza, Leibniz) koyduğu gibi beyinsel faaliyetlerimizin tümüdür --hissetmek, istemek, arzulamak, nefret etmek, kurgulamak --bunlar düşüncedirler... Ve biz, derinliğine, vücudumuzla düşünürüz... ya da Spinoza'nın dediği gibi vücut düşünür... Bu noktadan itibaren Tarde'ın anlayışı doğrulanır --düşünce ve yaratım beynin işidir... Öyleyse bir "görüngüler" alanına, bir gölgeler karmaşasına ihtiyaç yoktur... + +10. Kapitalizm malzemeyi "el değiştirebilir" halde sunan rejimdir. El değiştirme edimi dahi bir değer kaynağıdır, yani maddeten ve ideolojik olarak malzemeye el değiştirtir. Bu yüzden malzemenin araçsallığı bile kendiliğinden bir harekettir --doğrudan bir taklidi, dolayısıyla işbirliğini öngörür. Çünkü malzeme her yerde bulunmaz, önce birileri tarafından malzeme olarak inşa edilmesi, üretilmesi gerekir. Böylece kapitalizm hem üretimi hem de tüketimi kapsadığı ölçüde her şey, alabildiğine, malzeme olarak görünecektir. Özel mülkiyet bile bu "malzeme" niteliği karşısında güçsüz kalır: Amerikalılar aya bayrak dikip orasını bilmem kaçıncı eyalet diye vaftiz ettiklerinde bunu çoğu kişi gülünç bulabilir. Oysa özel mülkiyet bir ritüeldir ve kendine ait jestlere (koruma, elde etme ve elden çıkarma zorunlulukları) sahiptir. Jestlerimin ürünlerini ise her zaman kendi mülkiyetim olarak bulmam. Ancak bazı jestler (çoğunlukla bana dayatılmış olarak hissettiklerim) "emeğimi" oluşturur. Diğerleri ise benim nihai mülkümdür, onları "elden çıkaramam", ancak başkaları üstündeki etkilerini sezebilirim. Tarde felsefesinde her şey temel ruh ihtilaçlarına indirgenmelidir --arzu ve inanç... Bunun nedeni her şeyi Deleuze'ün deyişiyle bir "içkinlik düzleminin" üstüne düşürmedikçe hep bir "aşkın", "açıklanmamış" bir alanın kalacağıdır. Bu "açıklanmamış alan" ise insanın erişemeyeceği bir şey olduğu halde tarihin en büyük ilhamları, açıklamaları, ahlakları orada cereyan etmiştir. İşte bu yüzden, mesela Spinoza Ethica'sına "kendinin nedeni" (causa sui) diye başlıyordu. Hegel'in Olma (Sein), yani "boş belirlenim" diye sunduğu bu şey aslında Spinoza'da bir girizgahtan, yani bir tanımdan ibarettir. Varsak O Var... ve O Kadar... Düşünmek bundan sonra başlayacaktır... Ve mesela Varolmak için insanlar Heidegger'in kendilerine varlıkların Varlığını anlatmasını beklemek zorunda değildiler... + +11. Peki "sadece emek" nedir? Hegel'e göre insanı "Olduran" şey. Nasıl bir şey? Bir faaliyet... Emeğin bu yüceltilmiş antropolojik imajı Marx için kapitalizmin emeği bunca sömürmeye giriştiği bir çağda artık katlanılamaz bir hale gelmişti. Emek bütün değerlerin kaynağındaydı ama ancak çarpıtılmış, sömürü altındaki icra ediliş biçimiyle. Onu bu yabancılaşmasından kurtararak kendisine, kendi yaratıcılığına iade etmek gerekiyordu. Ama bunun için sağlam bir düşünceye ihtiyaç vardı (dışarıdan gelecek bir düşünce, yani sosyalizm ve politik eylem). + +-- 2002'de kaleme alınmıştır. + +| + | + + + | + | + + | [[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=5,9,0,0,1,0.html][arama]] | | [[https://www.korotonomedya.net/kor/rss.php%EF%B9%96all.rss][rss-feed]] | | [[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=0,5,0,0,1,0.html][bize yazın]] | | [[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96id=5,8,0,0,1,0.html][harita metot]] | | [[https://www.korotonomedya.net/kor/index.php%EF%B9%96en.html][ENGLISH]] | + +| + +| + + + |